Haakmat over Corruptie: Oorzaken en Aanbevelingen voor Suriname

Inleiding

Dr. André Haakmat (1939-2024) beschikte over een uitzonderlijk rijke ervaring als jurist, politicus en bestuurder.

FYI & disclaimer: De “ foto “ is een AI gegenereerde Image, dus geenszins een echte foto.

Als oud-minister, vicepremier en advocaat in zowel Suriname als Nederland kende hij de Surinaamse samenleving van binnenuit en was hij uitstekend geplaatst om een gebalanceerde en diepgravende opinie te geven over de problematiek van corruptie en de rol van etnische politiek in Suriname.

Zijn proefschrift Corruptie en corruptiebestrijding in Suriname (2022) vormt een uniek wetenschappelijk werk dat deze thema’s diepgaand analyseert.

Kritische Analyse van Haakmat’s Belangrijkste Conclusies

Corruptie: Eigen Bodem of Koloniaal Erfgoed?

Haakmat concludeert dat corruptie in Suriname vooral een product van eigen bodem is, niet slechts een erfenis van het Nederlands koloniaal verleden.

Hij onderbouwt dit door te wijzen op de institutionele ontwikkelingen na de toezegging van Koningin Wilhelmina in 1944, die de basis legde voor een politiek systeem waarin etniciteit centraal kwam te staan.

Onderbouwing: Deze stelling wordt ondersteund door onderzoek van Transparency International en de Wereldbank, waaruit blijkt dat landen met zwakke instituties en etnische fragmentatie vaker kampen met corruptie (zie: Transparency International Suriname).

Ook de Surinaamse historicus Hans Buddingh’ beschrijft in zijn boek Geschiedenis van Suriname (2012) hoe het naoorlogse politieke bestel de basis legde voor patronage en cliëntelisme.

De Rol van Etnische Politiek

Volgens Haakmat is de etnische politiek de kern van het corruptieprobleem.

Partijen die op etnische basis zijn georganiseerd, bevorderen loyaliteit aan de eigen groep boven nationaal belang en integriteit.

Dit leidt tot vriendjespolitiek en het bevoordelen van verwanten en partijgenoten.

Onderbouwing: Politicologisch onderzoek bevestigt dat etnische politiek het risico op corruptie vergroot, omdat het publieke middelen verdeelt langs groepslijnen in plaats van op basis van behoefte of verdienste (zie: Chabal & Daloz, Africa Works: Disorder as Political Instrument, 1999).

In Suriname is dit patroon zichtbaar in benoemingen, gronduitgifte en overheidscontracten (zie: Nationaal Archief Suriname).

Bestrijding van Corruptie: Haakmat’s Aanbevelingen

Haakmat pleit voor grondige hervormingen van het politiek, maatschappelijk en sociaal bestel.

Hij benadrukt het belang van onafhankelijke handhaving van wetgeving, zoals de Anticorruptiewet 2017, en het doorbreken van het etnisch-politieke patronagesysteem.

Onderbouwing: De Wereldbank en de Verenigde Naties benadrukken het belang van onafhankelijke instituties, transparantie en burgerparticipatie voor effectieve corruptiebestrijding (UNODC).

Suriname’s eigen Rekenkamer heeft in rapporten gewezen op het gebrek aan transparantie en de noodzaak van versterkte controlemechanismen.

Reflectie en Suggesties voor de Toekomst

Petroleuminkomsten: Kans of Risico?

De verwachte petroleuminkomsten bieden economische kansen, maar vergroten ook het risico dat bestaande corruptiepraktijken verergeren.

In de meeste landen met natuurlijke rijkdommen (“resource curse”) blijkt dat zonder sterke instituties, de nieuwe rijkdom vooral bestaande netwerken versterkt en niet de samenleving als geheel ten goede komt.

Onderbouwing: Zie o.a. The Paradox of Plenty van Terry Lynn Karl (1997) en de ervaringen van landen als Nigeria, Angola en Venezuela, waar olie-inkomsten gepaard gingen met toegenomen corruptie en ongelijkheid.

Aanwijzingen voor een Corruptieloze en Gebalanceerde Toekomst

• Versterk onafhankelijke instituties: Onafhankelijke rechtspraak en controleorganen zijn cruciaal. Dit wordt breed onderschreven in de literatuur over good governance (zie: World Bank Governance).
• Beperk etnische politiek: Stimuleer partijvorming op basis van inhoud en nationale belangen. Dit vermindert de prikkel tot patronage en bevordert integriteit (zie: Lijphart, Patterns of Democracy, 1999).
• Transparantie en participatie: Transparante procedures en actieve betrokkenheid van burgers en maatschappelijke organisaties vergroten de controle op machtsmisbruik (zie: Open Government Partnership).
• Educatie en cultuurverandering: Investeren in onderwijs over integriteit en burgerschap is essentieel om nieuwe generaties weerbaar te maken tegen corruptie (zie: UNODC Education for Justice).

Conclusie

Haakmat’s proefschrift laat zien dat corruptie in Suriname diepgeworteld is in het politieke en maatschappelijke systeem, met de etnische politiek als centrale factor.

De aanstaande petroleuminkomsten maken het noodzakelijk om zijn aanbevelingen bijzonder serieus te nemen.

Alleen door het doorbreken van het patronagesysteem en het bevorderen van een inclusieve, transparante bestuurscultuur kan Suriname een gebalanceerde en welvarende toekomst tegemoet gaan, waarin corruptie geen dominante rol meer speelt.